Antanom

Antanom atau dikenali sebagai Pahlawan Anak Rimba Berjiwa Besar,nama sebenar Beliau ialah Ontoros Anak Lelaki Antanom merupakan ketua kaum Murut di Rundum.Beliau dilahirkan pada tahun 1875,ketika beliau berusia 30tahun , Beliau telah memimpin orang-orang Murut menentang SBUB yang telah menindas kaumnya.

Antara faktor-faktor penentangan merupakan SBUB melarangkan pembukaan tanah baru menyebabkan mereka merasa hak asasi mereka telah diceroboh telah mengakibatkan kekurangan sumber beras.Selain itu,SBUB turut mengenakan cukai yang membebankan seperti cukai kepala,cukai sebatang pokok kelapa untuk minum tuak,cukai tanaman pindah,cukai tangkapan ikan besar dan cukai memelihara anjing.Orang murut turut dijadikan buruh paksa untuk membina jalan di pendalaman dan memasang kawat telegraf antara Tenom dengan Rundum.Faktor terpenting adalah SBUB telah menceroboh hutan untuk membina jalan kerana mengikut kepercayaan kaum mereka,pencerobohan akan mengganggu roh nenek moyang mereka.

Antanom telah menyatukan orang murut menentang SBUB demi menebus maruah mereka.Pada Februari 1915,Antanom telah menyerang pensiangan dan membakar bangunan kerajaan.Sebulan kemudian,Beliau memimpin kira-kira 600 orang murut menyerang Rundum dan berjaya memusnahkan pejabat pentadbiran SBUB,kejayaan ini telah meningkatkan semangat perjuangan orang murut dan anggota Beliau telah bertambah kepada 900 orang.Selepas itu,Antanom membina kubu pertahanan di Sg.Selangit yang mengandungi 7 buah rumah bawah tanah.Selepas sebulan,SBUB kembali dengan menghantar 400 orang tentera menyerang kubu pertahanan Antanom,pertempuran ini telah berlangsung selama 6 minggu dan diakhiri dengan pengorbanan pahlawan Antanom dan 400 orang murut ketika mempertahankan Rundum,penentangan ini telah dikenali sebagai “ Kebangkitan Rundum “ .

Datu Tating

Datu Tating merupakan seorang Datu yang di Raja berketurunan Sulu,Beliau dilahirkan di bawah kesulatan Sulu dan latar belakang ibunya menunjukkan hubungan rapat dengan pihak kerajaan.

Beliau merupakan orang pertama yang berjuang menentang British di Pulau Balambangan.Kehadiran Beliau di Pulau Balambangan mengubah hidup rakyat di sana apabila beliau Berjaya membekalkan jumlah pekerja yang mencukupi untuk membina benteng dan gudang.

Kemarahan Beliau terbangkit apabila John Robert muncul dan telah mengacukan senjata dihadapan pengikutnya seolah-olah tidak menghormati bangsanya.Hal ini berlaku semasa perbincangan mengenai pembayaran gaji,kontrak gudang,pembersihan hutan dan pembinaan kubu.

Kemudianya,Datu Tating telah pergi ke Pulau Banggi untuk meminta bantuan daripada sepupunya.Beliau Telah Berjaya mengumpulkan sebanyak 300 orang mistik dan suku Iranun untuk menyerbu British di Pulau Balambangan.

Kepahlawanan Beliau boleh dilihat apabila Beliau Berjaya mengalahkan British dalam masa hanya 7 jam,aktiviti menentang British kemudianya mula menular di beberapa kawasan termasuklah di Tempasuk ,Teluk Marudu serta Relau.

MAT SALEH PAHLAWAN TERBILANG SABAH

  MAT SALEH

British bersetuju beri kuasa kepada anak pembesar Sulu tadbir Tambunan selepas berdamai pada April 1898

PEJUANG kebangsaan Sabah, Mat Salleh dikatakan memiliki ilmu kebatinan yang tinggi sehingga menyebabkan British gagal membunuhnya walaupun beberapa kali serangan hebat termasuk menggunakan meriam, dilancar terhadap tokoh itu.

Beliau juga dikatakan memiliki ilmu kebal menerusi baju jaket yang dipakainya menyebabkan jasad pahlawan itu tidak cedera serta membolehkannya meloloskan diri ketika serbuan British dilakukan terhadap kubunya.

Selain diri tokoh pahlawan itu, cerita aneh dan ganjil turut dikaitkan dengan isterinya iaitu Dayang Bandang apabila wanita itu dikatakan tidak boleh menjejak kaki ke tanah. Dayang yang juga saudara kepada Sultan Sulu, hanya bergerak ke sesuatu tempat dengan diusung.

Nama sebenar tokoh itu adalah Datu Mohamed Salleh Datu Balu dan dilahirkan di Kampung Inanam. Bapanya seorang pembesar Sulu dan pemerintah daerah Sungai Sugut manakala ibunya seorang wanita Bajau. Beliau mewarisi jawatan bapanya sebagai pembesar Sulu di Sungai Subuk dan Labuk.



Sejarah perjuangan Mat Salleh menentang British atau Syarikat Borneo Utara British (SBUB) bermula pada 1894 apabila bangsa asing yang menduduki Sabah itu mula memperkenalkan peraturan dan syarat yang membebankan penduduk.

British memperkenalkan peraturan baru seperti pengamalan buruh paksa serta mengenakan cukai beras dan perahu. Tugas mengutip cukai pula diambil alih oleh pegawai British menyebabkan kekuasaan pembesar negeri semakin terancam.

Selain itu, kebangkitan Mat Salleh menentang British berpunca daripada semangat perjuangan jihad orang Sulu yang menentang Sepanyol di Filipina.

Babak permulaan kepada perjuangan Mat Salleh bermula apabila dua peniaga Dayak dibunuh beberapa penduduk.

Seorang kerani di Pulau Jambongan iaitu Haji Otang mengadu kepada British kononnya penduduk yang membunuh peniaga Dayak itu adalah pengikut pembesar berkenaan. Turut diadukan adalah sikap Mat Salleh yang seolah-olah menentang British apabila masih memungut cukai daripada orang belayar di Sungai Sugut walaupun tugas itu sudah diambil alih British.

Aduan itu menyebabkan British mengeluarkan arahan supaya Mat Salleh ditangkap. Mat Salleh sebaliknya tampil menyerah diri dan membela dirinya menyebabkan British terpaksa membebaskannya.

Pada 17 Ogos 1895, Mat Salleh bersama beberapa ketua tempatan dari Sugut pergi ke Buli Sim-sim berhampiran Sandakan untuk berunding dengan Gabenor Borneo Utara British, CV Creagh mengenai masalah cukai dan lesen yang diperkenalkan British selain tindakan biadap pegawai SBUB terhadap penduduk tempatan.

Bagaimanapun, Creagh ketika itu tiada di kawasan berkenaan kerana sedang melawat Teluk Darvel. Ketiadaan ketua mereka menyebabkan pegawai British bertindak biadap apabila tidak melayan kehadiran rombongan Mat Salleh menyebabkan rombongan Mat Salleh terpaksa menunggu di muara selama dua hari.

Akhirnya mereka meninggalkan kawasan itu bersama perasaan amarah dan berasa terhina dengan perlakuan dan layanan British.

Sebaik Creagh kembali, pegawai British terbabit dipercayai memfitnah kononnya Mat Salleh bersama rombongannya, datang mengancam British menyebabkan lelaki asing itu membuta tuli mengarahkan Mat Salleh ditangkap.

Satu pasukan segera dihantar untuk menangkap pahlawan itu tetapi pasukan itu gagal mengesan kedudukan Mat Salleh. Berang dengan kegagalan mereka, pasukan British bertindak membakar dan memusnahkan kampung Mat Salleh serta merampas harta bendanya.

British juga mengisytiharkan Mat Salleh sebagai orang buruan dan ganjaran 500 ringgit diberikan kepada sesiapa yang berjaya menangkapnya.

Tindakan British itu yang cuba menjadikannya sebagai ‘kambing hitam’ menyebabkan Mat Salleh tidak lagi percaya akan ketelusan British. Tanpa melakukan apa-apa angkara, British menuduhnya mendatangkan ancaman malah memusnahkan kampung dan ingin menangkap dirinya.

Bagi mempertahankan diri berserta semangat jihad untuk mengusir penjajah, Mat Salleh kemudian mengangkat senjata dan mengisytiharkan peperangan dengan bangsa asing itu.

Serangan demi serangan berterusan dilancarkan kepada British. Mat Salleh turut membina beberapa kubu di Sungai Sugut dan Labuk bagi menangani serangan balas penjajah.

Menyedari yang Mat Salleh mula melancarkan serangan bersenjata, British melancarkan gerakan besar-besaran untuk menangkap pahlawan itu. Mereka mengutuskan satu pasukan diketuai Raffles Flint untuk menangkapnya tetapi gagal.

Pada 9 Julai 1897, Mat Salleh bersama pengikutnya dari Inanam dan Mengkabang bertindak menyerang dan memusnahkan balai polis dan bangunan kerajaan di Pulau Gaya.

Serangan itu berjaya mengalahkan British serta menaikkan semangat pejuang tempatan untuk mengusir penjajah dari bumi merdeka mereka. Selepas itu, Mat Salleh dan pengikutnya berundur ke Ranau dan di sana, beliau membina kubu yang kuat bagi meneruskan penentangan terhadap British.

Menyedari Mat Salleh bersungguh-sungguh untuk mengusir mereka dari bumi Borneo, British mula merancang strategi untuk menyerang balas dan memusnahkan kubu Mat Salleh.

Seterusnya angkatan perang penjajah itu dihantar menyerang kubu Mat Salleh pada 13 Disember 1897. Peperangan sengit tercetus menggegarkan bumi Ranau pada hari itu. Serangan demi serangan bagaimanapun menyebabkan British masih belum dapat memecah masuk ke dalam kubu berkenaan.

Bagaimanapun, British akhirnya memotong bekalan air menyebabkan pengikut Mat Salleh yang terkepung di dalam kubu kehausan dan tidak bertenaga untuk menentang askar British. British kemudian menyerbu masuk dan berjaya menawan kubu berkenaan.

Dalam serangan itu, bapa Mat Salleh terbunuh tetapi Mat Salleh berjaya mengundurkan diri. Kematian ayahnya menyebabkan kemarahan dan dendam Mat Salleh terhadap British semakin membara. Beliau terus melancarkan serangan demi serangan sehingga menyebabkan semakin ramai askar British terkorban.

British pula semakin tertekan dan gentar memikirkan kekuatan dan kehebatan Mat Salleh. Kegagalan untuk menangkap tokoh pahlawan itu menyebabkan mereka semakin tidak senang duduk. Pengaruh dan maruah mereka di Sabah juga semakin tercalar.

Akhirnya, ketakutan terhadap pahlawan itu menyebabkan British mengambil keputusan untuk berdamai dengan Mat Salleh pada April 1898. Satu rundingan diadakan dan antara isi perjanjian damai itu ialah British bersetuju memberi kuasa kepada Mat Salleh untuk mentadbir Tambunan secara bebas dan mereka tidak akan mengganggu pemerintahan pahlawan itu.

Pejuang kemerdekaan ditembak di Tambunan

UMPAMA biawak yang memiliki lidah bercabang, British akhirnya tidak mematuhi perjanjian damai yang dimeterai dengan Mat Salleh. Mereka kemudian berhasrat menduduki Tambunan yang sudah diserah kepada Mat Salleh menerusi perjanjian berkenaan.

Pencabulan perjanjian itu menyebabkan Mat Salleh tidak lagi mempercayai British. Mat Salleh mempertikaikan tindakan British dan mengugut akan membebaskan Sandakan dan Labuan daripada penjajahan bangsa asing itu jika mereka ingin menyerang Tambunan.

Pada 31 Disember 1899, kubu Mat Salleh di Tambunan digempur habis-habisan oleh British yang ingin merampas dan menjajah kawasan itu.

Satu pasukan terdiri daripada 140 askar diketuai Kapten Harrington bersama sebuah meriam besar menyerang perkampungan Mat Salleh sehingga pertempuran itu berlarutan selama sebulan.

Serangan terutama menerusi ledakan meriam itu menyebabkan beberapa kampung sekitar kubu Mat Salleh di Tibaba, musnah dan berjaya ditawan bangsa asing itu.

Pada 15 Januari 1900, kubu kuat milik orang Murut Tega’as dan kubu Mat Sator iaitu penolong Mat Salleh berjaya dimusnahkan British menyebabkan saki baki pahlawan hanya tinggal kumpulan Mat Salleh bersama pengikutnya yang terdiri daripada orang Bajau serta dua kubunya saja.

Pada 31 Januari 1900, British melepaskan tembakan meriam ke arah kubu Mat Salleh tanpa henti. Serangan bertali arus itu menyebabkan Mat Salleh terbunuh apabila ditembak ketika keluar dari sebuah lubang dalam kubu pertahanannya.

Mengikut cerita, Mat Salleh mati ditembak Tambunan ketika pahlawan itu tidak memakai baju kebalnya kerana ingin mengambil air wuduk bagi persiapan untuk menunaikan solat.

Hari itu, matinya seorang pahlawan yang gigih berusaha membela bangsa dan tanah air daripada dijajah bangsa asing.

Jasanya terus dikenang sehingga kini sebagai sebahagian daripada sejarah Sabah dan beberapa tugu antaranya di Kampung Tibaba, Tambunan dibina sempena memperingati pertempuran terakhir Mat Salleh dengan British.

Muzium Sabah juga membina sebuah memorial di kampung itu yang antara lain, isi kandungan pameran di memorial itu meliputi sejarah perjuangan Mat Salleh serta peralatan yang pernah digunakan pahlawan itu seperti senjata, batu asah, gambar, ilustrasi, catatan berkaitan serta serpihan tembikar.

Walaupun perjuangannya berakhir dengan kematian, nama dan pengorbanannya terus diingati penduduk negara ini umumnya dan masyarakat Sabah khususnya, sehingga apabila ditanya siapakah pejuang kemerdekaan negara di Sabah, pasti mereka akan menjawab: “Mat Salleh.”


FAKTA:
Antara syarat perjanjian damai British-Mat Salleh pada 19 April 1898.

* British berdamai dengan Mat Salleh pada April 1898. Satu rundingan diadakan dan penjajah bersetuju memberi kuasa kepada pahlawan Sabah mentadbir Tambunan.

* Mat Salleh dan pengikutnya yang menentang British diberi pengampunan.

* Penduduk di Sungai Inanam yang dikeluarkan dari tempat itu oleh kerajaan dibenarkan kembali selepas kekacauan di tempat itu dapat dihentikan.

* Mat Salleh dibenar menetap di Tambunan dan lain-lain daerah di pedalaman kecuali di Sungai Sugut dan Sungai Labuk. Beliau juga diminta memberi kerjasama dan mengarahkan pengikutnya mengikut arahan dan peraturan kerajaan.

* Mat Salleh diminta membantu kerajaan menangkap sesiapa saja yang melakukan kesalahan dan melaporkan kepada kerajaan segala pergerakan yang dilakukan olehnya.

Syariff Osman

Syariff Osman merupakan Antara tokoh terawal menentang penjajah.Beliau berketurunan Suluk , Bajau dan Brunei ,isteri Beliau merupakan Puteri Sulu anak saudara kepada Sultan Sulu.Beliau dikatakan sebagai wakil kesultanan Sulu untuk mentadbir Teluk Marudu.Kedatangan penjajah telah mengugat keamanan yang tersedia di daerah ini telah menimbulkan rasa tidak senang hati Beliau.

Oleh itu,Beliau telah beberapa kali menyerang kapal-kapal penjajah dan telah menimbulkan kemarahan pihak penjajah.Kapal-kapal dagang penjajah telah dipindahkan ke Sandakan untuk mengelakkan serangan dari Beliau.Kemudianya,pihak penjajah telah meminta pertolongan daripada Raja Putih Sarawak , James Brooke.

Serangan antara pihak Syariff Osman dan tentera-tentera Inggeris telah dilakukan melalui jalan laut.Serangan pihak Syariff Osman bertambah gempur apabila mendapat sokongan daripada Syed Yusuf iaitu Perdana Menteri Sultan Brunei.Sokongan ini telah membimbangkan James Brooke,James Brooke turut meminta bantuan daripada pihak singapura untuk bekalan tentera dan juga kapal perang yang diketuai oleh Thomas Cochrane.

Pertempuran ini telah menyebabkan kubu Syariff Osman hancur dan Beliau turut terkorban dalam pertempuran ini,Pengikut-pengikut Syariff Osman turut berundur dengan membawa jenazah Syariff Osman dan dikebumikan di luar kawasan kubu .